Lekcja 32

Witam Cię w kolejnej lekcji. Tym razem porównamy sobie dwa czasy przeszłe – imparfait oraz passé composé.

Odmianę i zastosowanie czasu imparfait znasz z poprzedniej lekcji, a teraz przypomnijmy sobie tworzenie oraz zastosowanie czasu przeszłego dokonanego passé composé, który został omówiony w lekcji 18 oraz w lekcji 19. Jeśli potrzebujesz gruntownej powtórki, wróć do tych dwóch lekcji, tutaj przypomnimy sobie tylko w skrócie to, co najważniejsze. Najpierw tworzenie:

Passé composé tworzymy w następujący sposób:


Z "avoir" odmieniana jest zdecydowana większość czasowników nieprzechodnich oraz czasowniki przechodnie, zaś z "être" czasowniki zwrotne (z zaimkiem „się” czyli „se” oraz tzw. czasowniki ruchu).

Participe passé to imiesłów, który w grupie pierwszej czasowników (-er) oraz drugiej (-ir) jest tworzony w sposób regularny, a w grupie III jest tworzony nieregularnie i jego formy trzeba zapamiętać.

Popatrzmy na kilka przykładowych zdań:

J’ai téléphoné à Pierre.
Tu as fait des achats.
Elle a lu un livre.
Ils ont fait du vélo hier après-midi.
Je suis parti en France il y a 3 jours.
Il est venu me voir.
Elle est déjà sortie.

Powtórzmy teraz tworzenie participe’a. Podaj odpowiednią jego formę do tych znanych Ci już czasowników:

faire - ...
apprendre - ...
partir - ...
parler - ...
lire - ...
attendre - ...
mettre - ...
écouter - ...
venir - ...
aller - ...

Jeśli nie jesteś pewny swoich odpowiedzi, znajdziesz je w lekcji 18. oraz 19.

Poćwiczmy teraz tłumaczenie zdań. Przetłumacz na głos te zdania:

1. Byłam u Roberta wczoraj.
2. W zeszłym roku pojechałem na wakacje do Francji.
3. Widziałam ten film trzy razy.
4. Na śniadanie zjadła owoce oraz wypiła herbatę. (użyj czasownika "prendre")
5. Oni już skończyli swoją pracę.
6. Obudziliśmy się wcześnie rano.



Myślę, że poradziłeś sobie be problemu. Ta powtórka pozwoli nam odróżnić czas passé composé od imparfait. Jak zauważyłeś, passé composé służy do wyrażania czynności dokonanych, tj. takich, które mają określony przedział czasowy bądź datę (hier, l’année dernière), albo informację ile razy zostały wykonane (trois, fois). Czas imparfait służy do opisywania tła, czynności, które towarzyszyły innym czynnościom przeszłym wyrażonym w passé composé.

Popatrzmy na zdania, które pomogą Ci sobie utrwalić różnice między obydwoma czasami:

1.
Avant, j’habitais dans un petit village. Un jour, j’ai trouvé un travail à Paris et j’ai déménagé.
Przedtem mieszkałem w małym miasteczku. Pewnego dnia znalazłem pracę w Paryżu i się przeprowadziłem.

W pierwszym zdaniu mamy informację, co było kiedyś, a następnie pojawia się czynność punktowa, ważniejsza, określona „pewnego dnia”. To, że znalazłem/am pracę, pociągnęło za sobą przeprowadzkę. Obie te czynności są wyrażone w passé composé.


2.
Je ne suis pas venu parce que j’étais malade.
Nie przyszedłem, ponieważ byłem chory.

W tym zdaniu mamy wyjaśnienie, podaną przyczynę. Możemy zadać pytanie:
"Pourquoi tu n’es pas venu?" - "Dlaczego nie przyszedłeś?"
Odpowiedź - "Parce que j’étais malade.". Przyczyna którą podajemy jest wyrażona w imparfait. Jest tłem, okolicznością dla czynności głównej (że nie przyszedłem).


3.
Il n’a pas pu téléphoner parce qu’il ne connaissait pas ton numéro.
Nie mógł zadzwonić, ponieważ nie znał twojego numeru.

Podobnie jak w poprzednim zdaniu, jest tu podana przyczyna, okoliczność.
"Pourquoi il n’a pas pu téléphoner? - Parce qu’il ne connaissait pas ton numéro."
Pierwsza czynność jest punktowa i wyrażamy tutaj to, że nie miała miejsca, nie wydarzyła się. W drugiej części zdania mamy wyjaśnienie, dlaczego dana sytuacja się nie wydarzyła. „Il ne connaissait pas” jest stanem, "nie znał numeru", nie było to chwilowe ani punktowe.


4.
Je regardais la télé quand quelqu’un a frappé à la porte.
Oglądałem telewizję, kiedy ktoś zapukał do drzwi.

Mamy tutaj pokazane, jak jedna czynność nakłada się na drugą, jak jedna stanowi tło drugiej. Oglądałam sobie telewizję – trwało to jakiś czas, nie mamy sprecyzowane od której do której godziny, ani co dokładnie obejrzeliśmy, to nie jest tutaj istotne. Ważniejszą, punktową czynnością jest to, że ktoś (nagle) zapukał do drzwi. Kiedy to się stało? Wtedy, kiedy oglądałam telewizję – imparfait stanowi tło dla czynności ważniejszej, opisuje okoliczności.


5.
Hier, il faisait très beau et je suis allé me promener.
Wczoraj było bardzo ładnie i poszedłem na spacer

Tutaj czas imparfait wyraża także tło, opisuje jaki był dzień, a także wskazuje na okoliczności, gdyż gdyby było zimno, nie poszedłbym na spacer. Czynność wyrażona w passé composé jest podkreślona, główna.



Przejdźmy teraz do ćwiczeń. W następującym krótkim opowiadaniu trzeba wstawić czasowniki w odpowiedniej formie. Przeczytaj na głos zdania, podając odpowiednią formę czasownika w miejscu kropek. Możesz również zapisać te formy na kartce.

Vendredi soir, je ...... (aller) chez mon ami Pierre à une fête. Je ...... (s’amuser) bien. Quand je ...... (sortir) de chez lui, il ...... (pleuvoir) beaucoup et je ...... (arriver) chez moi à deux heures du matin. Samedi, je ...... (dormir) jusqu’à dix heures. Je ...... (me lever), je ...... (prendre) le petit déjeuner et je ...... (aller) au marché. Quand je ...... (être) au marché, je ...... (rencontrer) Alice. Elle ...... (être) aussi chez Pierre vendredi soir. Nous ...... (aller) prendre un verre et nous ...... (parler) beaucoup. Après, je ...... (rentre) chez moi. Le soir, je ...... (regarder) un film. Dimanche, j...... (inviter) Alice à la promenade. Il ...... (faire) chaud et nous ...... (aller) dans un parc.

I jak Ci poszło? Mam nadzieję, że nie miałeś większych problemów z tym tekstem. Popatrzmy teraz na poszczególne zdania i przeanalizujmy użycie czasów:

Poszedłem - jest to czynność punktowa.

Tutaj stwierdzamy po prostu zwykły fakt.

"Il pleuvait" jest tutaj opisem, tłem do sytuacji. Stanowi także przyczynę późnego powrotu. Wyszedłem oraz przyjechałem są czynnościami dokonanymi.

Jest to czynność dokonana.

W powyższym zdaniu wymienione czynności następowały jedna po drugiej, każda w czasie passé composé.

Główną czynnością jest tutaj „spotkałem Alice”, zaś okoliczności (kiedy?) są wyrażone w czasie imparfait - „quand j’étais au marché” i stanowią tło dla czynności ważniejszej.

Powyżej mamy informację, że Alice również była u Pierre’a. Jest to stwierdzenie faktu.

Poszliśmy – czynność dokonana, rozmawialiśmy – stwierdzenie, że tak było, że coś miało miejsce. Nie ma tutaj relacji ani zależności.

Jest to czynność dokonana.

Mamy tutaj sprecyzowany czas.

Jest to czynność punktowa, dokonana i mamy także określone, kiedy miała miejsce.

Pierwsza część zdania "il faisait chaud" jest wyrażona w imparfait i stanowi okoliczności oraz tło dla czynności dokonanej "nous sommes allés".

Czy łatwiej Ci teraz uchwycić relacje między tymi dwoma czasami? Jak zauważyłeś passé composé występuje częściej niż imparfait. I tak z reguły jest. Jeśli się wahamy i nie wiemy, którego czasu użyć, lepiej zdecydować się na passé composé, gdyż jest to najczęściej występujący czas przeszły w języku francuskim i prawdopodobieństwo jego użycia jest większe. Imparfait występuje zaś albo w relacji z passé composé i stanowi tło, opis oraz okoliczności czynności wyrażonej w passé composé, a jeśli występuje sam, nie odnosi się do czynności punktowych, nie ma sprecyzowanego czasu, odnosi się do zwyczajów i do czynności powtarzających się w przeszłości, do tego, co było kiedyś („avant”), opisuje uczucia, służy do wyrażania wspomnień.

Jeszcze w ramach ćwiczeń, odpowiedz proszę na głos na pytania, używając odpowiednich czasów:

1. Où tu as passé les vacances dernières?

2. Où tu passais d’habitudes les vacances quand tu étais petit(e)?

3. Qu’est-ce que tu as pris au déjeuner hier?

4. Qu’est-ce que tu aimais manger avant?

5. Est-ce que tu avais ton jouet préfére quand tu étais enfant?

6. Tu avais beaucoup d’amis?

7. Est-ce que tu invitais souvent tes amis chez toi?

8. Où tu es allé(e) avec tes amis dernièrement?

Myślę, że różnica między passé composé i imparfait jest już dla Ciebie oczywista. Upewnijmy się jeszcze, uzupełniając historyjkę o Królewnie Śnieżce w wersji współczesnej. Jest ona niecodzienna i dość zabawna. Niech więc będzie historyjką kojarzącą się z czasami przeszłymi.

L’histoire de Blanche Neige

Blanche Neige ...... (habiter) dans un château avec ses sept amis. Tous les jours les amis de Blanche ...... (aller) ensemble à leur travail. Ils ...... (travailler) dans un hypermarché. A la fin de chaque journée, ils ...... (revenir) à la maison en métro. Un jour, la reine méchante ...... (venir) chez Blanche et elle lui ...... (donner) une jolie pomme rouge. Blanche ...... (manger) la pomme et elle ...... (tomber). Quand ses amis (rentrer), ils ...... (voir) Blanche et ils ...... (téléphoner) tout de suite au Prince Charmant.

Popatrzmy teraz na tekst z uzupełnionymi czasownikami. W pierwszych kilku zdaniach mamy opis, jak to było, czyli używamy imparfait. Jest to coś w rodzaju „był kiedyś sobie…”. Mamy tutaj także czynności, które się powtarzały, na co wskazują takie zwroty jak „tous les jours” (każdego dnia, codziennie), „à la fin de chaque journée” (pod koniec każdego dnia). Stanowi to niejako wprowadzenie do tego, co się wydarzy.

Blanche Neige habitait dans un château avec ses sept amis. Tous les jours les amis de Blanche allaient ensemble à leur travail. Ils travaillaient dans un hypermarché. A la fin de chaque journée, ils revenaient à la maison en métro.


Druga część opisuje czynności, które się działy nagle. Jak widać przybycie złej królowej zakłóciło wcześniejszy porządek. Zwróć także uwagę na uzgodnienia participiów passé, kiedy są odmieniane z "être".

Un jour, la reine méchante est venue chez Blanche et elle lui a donné une jolie pomme rouge. Blanche a mangé la pomme et elle est tombée. Quand ses amis sont rentrés, ils ont vu Blanche et ils ont téléphoné tout de suite au Prince Charmant.


Na tym zakończymy tę lekcję. Jeśli coś jest dla Ciebie jeszcze niejasne, wróć do odpowiedniego fragmentu lekcji i powtórz go sobie, a jeśli wszystko jest zrozumiałe, przejdź do zakładki Ćwiczenia, aby sprawdzić i utrwalić swoją wiedzę. Jako dodatkowe ćwiczenie opowiedz na głos jakąś historyjkę, w której użyjesz poznane czasy przeszłe.

Bon courage!
Małgosia